Rotterdammers betalen totaal verschillende bedragen voor precies dezelfde stadswarmte. Wie al jarenlang aangesloten is op het warmtenet van Eneco, betaalt vaak honderden euro’s per jaar meer dan nieuwere klanten. Die profiteren van een fikse korting – een regeling waar vaste klanten in onder meer Barendrecht en Capelle aan den IJssel geen aanspraak op kunnen maken. Ook in Nesselande is er geen korting ondanks het feit dat de wijk sinds oplevering van het aardgas is. Zo meldt Rijnmond. 

Dat blijkt uit een analyse van jaarrekeningen van meerdere warmtegebruikers door Rijnmond. “We zijn al heel lang duurzaam bezig, maar worden daar niet voor beloond,” verzucht Corrie uit Rotterdam-Nesselande.

Geen keus, geen concurrentie

Warmteklanten kunnen niet overstappen naar een andere leverancier. Wie eenmaal op het warmtenet zit, zit eraan vast — tenzij je bereid bent ruim 450 euro te betalen om de aansluiting te laten verwijderen. Prijsverhogingen moeten dus gewoon geslikt worden.

Korting voor nieuwkomers

Nieuwe klanten in aardgasvrije wijken van Rotterdam krijgen een lagere vaste prijs voor stadswarmte. Deze regeling komt voort uit een afspraak die de gemeente in 2014 maakte met Eneco en Vattenfall. Huishoudens in onder meer Nieuw-Crooswijk, Bospolder-Tussendijken, Hoogvliet en IJsselmonde betalen daardoor tot 2043 structureel minder vaste kosten.

De korting geldt voor:

• Zo’n 9.500 van de 46.000 Eneco-klanten in Rotterdam

• Alle 9.000 Rotterdamse Vattenfall-klanten

‘Waarom zij wel, en wij niet?’

In andere wijken, zoals Zevenkamp, Oosterflank, Nesselande en de Kop van Zuid, is geen korting beschikbaar. Klanten daar betalen de volle mep — wat kan oplopen tot honderden euro’s verschil per jaar voor exact dezelfde warmte.

Buiten Rotterdam, bijvoorbeeld in Capelle aan den IJssel en Barendrecht, geldt dezelfde ongelijkheid: bijna alle klanten betalen het volledige tarief.

Corrie uit Nesselande voelt zich benadeeld: “Toen ik hier in Nesselande 17 jaar geleden kwam wonen, was het verschil met gas klein. Nu zijn de vaste kosten enorm gestegen. Dat klopt van geen kanten.”

Opvallend en moeilijk uit te leggen

Energie-expert en emeritus-hoogleraar  Huygen noemt de situatie opmerkelijk. “Ik ben niemand anders in Nederland tegengekomen die zo’n korting krijgt,” zegt ze. “Het is vreemd dat mensen op hetzelfde net zulke verschillende tarieven betalen.”

Daarnaast plaatst ze vraagtekens bij de manier waarop toezichthouder ACM de tarieven bepaalt: “Het systeem is ondoorzichtig en niet gebaseerd op werkelijke kosten.”

Volgens een TNO-onderzoek, waaraan Huygen meewerkte, zijn warmtetarieven in Nederland opvallend hoog in vergelijking met andere landen. In Antwerpen – waar net als in Rotterdam restwarmte uit de haven wordt gebruikt – zijn de tarieven bijvoorbeeld aanzienlijk lager.

Geen beloning voor zuinigheid

Een ander pijnpunt: warmteklanten worden niet beloond voor zuinig verbruik. Aardgasgebruikers krijgen bij een laag verbruik een korting, maar warmtegebruikers niet. Alex uit Capelle verbruikt jaarlijks slechts 10 GJ (ongeveer 327 m³ gas), maar betaalt relatief juist méér. “Ik krijg geen korting, heb geen keus en ben zuinig. Toch betaal ik het meeste.”

Hoewel er geen energiebelasting op warmterekeningen zit, is dat voordeel volgens Huygen schijn. “De tarieven zijn gekoppeld aan de gasprijs, inclusief belasting — terwijl warmte niets met aardgas te maken heeft. Dat maakt het onterecht duur.”

Nieuwe wet op komst

De Tweede Kamer stemt binnenkort over een nieuwe warmtewet. Die moet ervoor zorgen dat tarieven voortaan zijn gebaseerd op werkelijke kosten plus een redelijk rendement. Eneco waarschuwt dat te veel overheidsingrijpen investeringen kan afremmen. Vattenfall overweegt zelfs zijn warmtetak te verkopen.

Wethouder Chantal Zeegers (Rotterdam) begrijpt dat prijsverschillen onrechtvaardig aanvoelen, maar noemt de korting een investering in de energietransitie. “Gemeenten hebben nu te weinig grip. De nieuwe wet moet zorgen voor betaalbare en transparante warmte.”

Hoop op eerlijke warmte

Uit onderzoek van Vereniging Eigen Huis blijkt dat gebrek aan keuze en onvoorspelbare tarieven grote ergernissen zijn onder warmteklanten. Volgens Huygen moet de sector eerlijker, goedkoper en transparanter worden. Ze ziet potentie in kleinschalige alternatieven zoals warmtepompen en lage-temperatuurwarmtenetten: “Die worden steeds beter én goedkoper. Als ze slagen, kunnen ze de sector hervormen.”

Corrie heeft ondanks alles nog hoop: “Twintig jaar geleden was stadswarmte ideaal. Nu lijkt het vooral winst voor de aandeelhouders. Maak het weer aantrekkelijk voor ons bewoners – daar draait het uiteindelijk om.”