Het zal niemand zijn ontgaan dat Nesselande sinds het begin doorsneden wordt door hoogspanningsmasten en -kabels. Nieuwe onderzoeken (periode 2018-2023) en richtlijnen van het RIVM delen het inzicht dat de hoogspanningsmasten voor een verhoogd risico voor de gezondheid zorgen. Dit gezondsrisico is jaren ontkend.

[UPDATE september 2024 De Rijksoverheid heeft aangegeven dat bij de aanleg van nieuwe hoogspanningslijnen de Rijksoverheid rekening houdt met woningen. Voor 2005 was dat nog niet zo en liepen hoogspanningslijnen ook door bewoond gebied. Sinds 1 januari 2019 kunnen gemeenten en/of provincies de netbeheerder opdracht geven om een bestaande hoogspanningslijn te verkabelen of verplaatsen. Tot 2019 kon alleen de netbeheerder hierover beslissen. Rotterdam-Nesselande staat anno 2024 nog niet op de lijst van verkabeling.]

[UPDATE juli 2023] De eerste onderzoeken – met deze nieuwe inzichten – stammen reeds uit 2018, maar lijken nog weinig aandacht te hebben gekregen. Nesselande.INFO heeft de Wijkraad Nesselande via mail en sociale media en mail verzocht de bewoners te informeren over deze actuele inzichten uit belang voor de wijk Nesselande.

April 2023 meldt dan ook het Nederlandse RIVM: “Er zijn aanwijzingen dat magneetvelden in de buurt van het elektriciteitsnet invloed op de gezondheid kunnen hebben. Vanwege de mogelijke gezondheidseffecten heeft het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, samen met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,  voorzorgbeleid voor magneetvelden van het elektriciteitsnet ontwikkeld.”  

Gezondheidsraad waarschuwt

In 2022 gaf de Gezondheidsraad reeds aan dat er ook bij volwassenen aanwijzingen zijn voor een verband tussen blootstelling aan magneetvelden bij bovengrondse hoogspanningslijnen en een verhoogd risico op leukemie. Dat staat in het advies : ‘Hoogspanningslijnen en gezondheid: kanker bij volwassenen’. De wetenschappelijke onderbouwing voor volwassenen is wel minder sterk dan die bij kinderen. De Gezondheidsraad baseert zijn conclusie voor volwassenen op minder dan tien onderzoeken, meer zijn er niet beschikbaar. Over leukemie bij kinderen zijn enkele tientallen onderzoeken beschikbaar. Daar komt bij dat voor kinderleukemie vier gepoolde analyses zijn uitgevoerd. Voor volwassenen ontbreken deze onderzoeken waarbij de overheid wel verzoekt deze uit te voeren.

Ziekte van Alzheimer en meer neurodegeneratieve ziekten

In 2022 bracht de Gezondheidsraad ook advies uit over vier ‘neurodegeneratieve ziekten’. Dat zijn de ziekte van Alzheimer, ALS(Amyotrofische Laterale Sclerose ), Parkinson en MS(Multiple Sclerose ). De raad ziet, in de beschikbare onderzoeken, geen aanwijzingen voor een verhoogd risico op de vier onderzochte neurodegeneratieve ziekten in de buurt van hoogspanningslijnen. De Gezondheidsraad:

Aanwijzingen voor andere gezondheidseffecten van magneetvelden van bovengrondse hoogspanningslijnen in de woonomgeving zien we niet in het wetenschappelijk onderzoek. Niet voor kinderen en ook niet voor volwassenen.

Meer verbruik; meer risico

Markant is de waarschuwing van transmissienetbeheerder TenneT. Deze geeft aan dat de gezondheidsrisico’s groter worden als er meer stroom wordt verbruikt. In alle genoemde onderzoeken is het effect van meer thuiswerken – en dus langdurige blootstelling door thuiswerkers – niet meegenomen. In Sliedrecht is een complete wijk aangepast door actuele inzichten. Ook zijn er voor het eerst bewoners uitgekocht door gemeenten.

[UPDATE juni 2023: verrijking advies van RIVM en Rijksoverheid naar aanleiding van her-ijking beleid en advies RIVM en links naar onderzoeken uit 2022 van de Gezondheidsraad ]

[UPDATE april 2023: RIVM meldt aanwijzigingen magneetvelden en invloed op gezondheid, dit is in dit artikel verwerkt] 

[UPDATE oktober 2022: verrijking met waarschuwing van TenneT]

[UPDATE september 2022: onze vraag aan wijkraad Nesselande waarom de hoogspanningsmasten de blikvangers vormen in het wijkraad-logo]

In Nederland kwam het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) tot gelijkaardige cijfers als eerder in België: als er werkelijk een oorzakelijk verband is tussen de magnetische velden en leukemie, dan wordt 1 van de ongeveer 220 nieuwe gevallen van kinderleukemie die elke twee jaar in Nederland optreden, veroorzaakt door de aanwezigheid van de hoogspanningslijnen.

‘Doofpot’

Het is door de jaren heen in Nesselande in de ‘doofpot’ gestopt aangezien woningen voor drie maal de opleveringsprijs van eigenaar wisselen. Dit geldt ook voor veel scholen in de wijk. Foto’s van de gevaarlijke belijning en masten bij de woningen. Wij vermoeden dat de juiste informering in veel commerciële settings wordt vermeden.

[UPDATE 19 september 2022 wij menen dat een huisstijl van de Wijkraad Nesselande die de hoogspanningsmasten centraal stelt ongepast is; nu op basis van onderzoek gebleken is dat de masten voor gezondheidsproblemen zorgen in de wijk.] 

[UPDATE 20 september 2022 Bewoners reageren dat zij niet altijd op de hoogte zijn van het gevaar]  “Constante gezoem en duidelijke elektromagnetische veld onder de masten (raak een persoon of een van de stalen bruggen maar aan en je voelt het) beloven weinig goeds.”

Momenteel worden de laatste kavels in Waterwijk verkocht die ook rondom deze masten – die een vermeend risico voor de gezondheid geven – zijn gelegen. Rondom 2005 zijn de richtlijnen door de overheid aangepast voor het bouwen rondom de masten en stroomlijnen. Spijtig lag in Nesselande het bestemmingsplan vast en is er doorgebouwd wat momenteel te dicht bij de masten is gebleken. Het risico voor de volksgezondheid is door (overheids-)rapporten bewezen waardoor een diversiteit aan bouwprojecten is aangepast of afgeblazen, zoals in SLIEDRECHT.

GGD Rijnmond meldt in de periode 2018-2020 op basis van weer een onderzoek van onder andere de situatie in Nesselande:

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat hanteert als beleid dat, uit voorzorg, in nieuwe situaties zoveel mogelijk moet worden tegengegaan dat kinderen langdurig verblijven in de directe omgeving van hoogspanningslijnen. Dit betekent dat er geen woningen, scholen en kinderdagverblijven in de directe omgeving van hoogspanningslijnen zouden moeten zijn.

Wij zijn van mening dat het centraal stellen van de gevaarlijke hoogspanningsmast in een wijkraad-logo “ongelukkig” genoemd kan worden.

Dat ook scholen en kinderopvang – op basis van nieuwe inzichten van het RIVM – te dicht bij de hoogspanning staan, wil je als ouder in Nesselande eigenlijk niet weten.

Makelaars wisten van gezondheidsrisico

Wie bijvoorbeeld rondom het Korfoepad en/of Nesselande-Stroompark – in de periode 2000-2010 – een woning kocht, kreeg veelal een geknipt en geplakt artikeltje mee waar op werd vermeld dat het verhoogd risico op kanker – op dat moment – nog niet wetenschappelijk was bewezen. Zo melden bewoners ons die nieuw een woning betrokken.

Dit naar aanleiding van veel vragen van aspirant-bewoners over het risico van het in de buurt van de hoogspanning wonen. We zijn inmiddels jaren – en vele onderzoeken verder – met de kennis dat de eigen overheid reeds sinds 2005 waarschuwt niet te dicht bij de masten te bouwen.

Het genoemde krantenartikeltje was van jaren voor 2005 en in Nesselande werd er in 2005 massaal rondom de masten gebouwd en opgeleverd. Nu sinds de coronaperiode het thuiswerken populair is geworden, worden bewoner in principe meer en langer blootgesteld en zou een actueel onderzoek op de genoemde locaties beter inzicht moeten gaan geven in het effect op langere termijn.

En opeens werd het even stil

In 2005 was de bouw in het betreffende gebied in Nesselande in volle gang. Ook de masten konden niet even worden verplaatst. De diverse instanties werden stiller aangaande het risico van de bewoning in de buurt van masten en stroomlijnen, tot een arts in Nesselande aan de bel trok. Aangezien er reeds een bestemmingsplan (uit 1998-1999) lag, kon er ook in Nesselande niet meer conform de nieuwe inzichten gezonder worden gebouwd.

Bij nieuwbouwprojecten in onder andere Sliedrecht konden kopers van een woning te dicht bij de masten inmiddels wel afzien van een woning gezien de dwaling bij het niet vermelden van een verhoogd risico. Het artikel van RTL Nieuws meldt ook dat de toename van electriciteitsverbruik ook zorgt voor een toename van gezondheidsrisico’s.

Nieuw onderzoek – van de Nederlandse Gezondheidsraad – wees in 2018 uit dat kinderen die in de buurt van bovengrondse elektriciteitslijnen wonen, mogelijk een één tot twee maal hogere kans hebben om leukemie te krijgen dan andere kinderen. Ook in Nesselande werden er al jaren meer gevallen dan gemiddeld geteld.

Zo zijn er sterke aanwijzingen dat bijvoorbeeld in Amsterdam (IJburg) en Rotterdam (Nesselande) binnen de kritieke zones is gebouwd.

Veel onderzoeken lijken te zijn uitgesteld gezien de angst de hoogspanning rondom de nieuwbouw te moeten leggen. Dit laatste is ook momenteel een uitdrukkelijk van de overheid/RIVM om gezondheidsrisico’s te beperken.

RTL Nieuws meldt op basis van rapporten van het RIVM in 2018:

In Nesselande is er spijtig te dicht (50-60 meter) bij de masten gebouwd waar een richtlijn op rond de 200 meter is gesteld. Het is dan ook markant de lokale Wijkraad Nesselande een hoogspanningsmast als blikvanger gebruikt.

Het rapport waar RTL nieuws aan verwijst, meldt overduidelijk dat dit ook geldt voor de situatie in Nesselande. Na oplevering van alle woningen in het gebied rondom de stroommasten heeft de Gemeente Rotterdam (GGD) een onderzoek uitgevoerd waar diverse klachten zijn bevestigd.

Onderzoek leukemie in Nesselande

Een mogelijk verband met leukemie, geconstateerd bij jeugdigen in Nesselande, is (door de eigen gemeente) aanvankelijk niet ‘hard’ gelegd in 2011. De conclusies konden toen niet “hard” worden gesteld, aldus het rapport:

De overige klachten (vooral merkbaar op de langere termijn) die wel zijn bewezen, zijn klachten die met elektromagnetische overgevoeligheid gepaard gaan. Dit zijn klachten, zoals roodheid, tintelingen en branderig gevoel in het gezicht, vermoeidheid, concentratieproblemen, duizeligheid, misselijkheid, hartkloppingen, spierpijnen, en spijsverteringsstoornissen en misselijkheid.

RTL Nieuws – en diverse kopers van nieuwbouwwoningen –  melden veelal niet op de hoogte te zijn geweest:

Met teksten als ‘een fijne plek om kinderen te laten opgroeien’ zijn toekomstige inwoners geworven voor het wijkje pal naast de hoogspanningslijn van 380.000 volt. Inwoners en ook de makelaar die de huizen verkocht laten RTL Nieuws weten dat zij niet op de hoogte zijn gesteld van de mogelijke risico’s.

De onderzoeken zijn dus niet nieuw. Waar in Nesselande – ondanks een verhoogd aantal gevallen van leukemie – het verband met een verhoogd risico op kanker – achteraf bekeken – op dat moment niet ‘hard’ is gelegd, zijn er sinds de jaren zeventig onderzoeken gedeeld die dit verband wel aantonen: “De aanwijzingen waren voor de overheid in 2005 wel sterk genoeg om voorzorgsmaatregelen te nemen. Zo hebben mensen die pal onder een lijn wonen, het recht om te worden uitgekocht en wordt sinds 2005 aan gemeenten geadviseerd om geen nieuwbouw van woningen, scholen of kinderdagverblijven toe te staan in gebieden waar de gemiddelde veldsterkte hoger is dan de door de Gezondheidsraad geadviseerde 0,4 microTesla.” (BRON: RTL Nieuws 2018, RIVM – overheidsrichtlijnen 2005-heden).

Risico extra fijn stof door hoogspanningslijnen

Volgens recente wetenschappelijke rapporten zouden bovengrondse hoogspanningslijnen de gezondheidseffecten van fijn stof kunnen verergeren, zie dit artikel met bronnen als RIVM. Ontladingen bij de draden van hoogspanningslijnen veroorzaken extra lading op het fijn stof. Dit extra geladen fijn stof wordt door de wind verspreid en zou meer in de luchtwegen, longen of op de huid kunnen blijven plakken.

Het Nederlandse RIVM publiceerde in 2007 een literatuurstudie ‘Hoogspanningslijnen en fijn stof’, zo meldt Gezondheids.be in 2019. Volgens dit rapport zijn de eerste drie stappen van het mechanisme – het ontstaan van elektrische ontladingen bij hoogspanningslijnen, opladen van fijn stof en verspreiden van het extra geladen fijn stof door de wind – met metingen zijn aangetoond. De vierde, beslissende stap – extra neerslag van fijn stof in longen, luchtwegen of op de huid – is echter niet aannemelijk gemaakt, zo meldt het genoemde artikel.

Woningen Nesselande op 60 meter, advies RIVM: 150-200 meter

Door Nesselande loopt een 380 KV (380.000 volt) hoogspanningslijn mast 19-mast 30. Voor bebouwing rond hoogspanningsmasten geldt als wettelijk kader dat; ten aanzien van bouwen bij hoogspanningslijnen binnen de zakelijk rechtstrook (38 meter aan weerszijde van de mast) toestemming van de netbeheerder verkregen moet worden. Vanuit de Europese Unie is een referentiewaarde ten aanzien van de magneetveldsterkte bepaald voor bescherming van burgers. Aan deze referentiewaarde van 100 microTesla wordt in Nesselande op alle voor het publiek toegankelijke plaatsen voldaan.

In 1999 is bij de vaststelling van het bestemmingsplan Nesselande rekening gehouden met een benodigde bebouwingsvrije zone van 38 meter aan weerszijde van de hoogspanningslijn. Zo meldt de gemeente Rotterdam in hun planviewer.

In werkelijkheid is in Nesselande een bebouwingsvrije zone van 60 meter aan weerszijde van het hoogspanningslijn gerealiseerd. De locaties die zijn bestemd in het bestemmingsplan Nesselande 1999 maar nog niet bebouwd zijn, worden beschouwd als bestaande situatie. Ook deze locaties liggen op 60 meter afstand van de hoogspanningsleiding.

In 2005/2008 is door het ministerie van IenM een voorzorgsadvies (“Advies met betrekking tot Hoogspanningslijnen” en “verduidelijking advies met betrekking tot het advies hoogspanningslijnen”) omtrent bouwen rond hoogspanningslijnen uitgezonden aan gemeenten. Dit advies luidt: “Op basis van het voorgaande adviseer ik u om bij de vaststelling van streek- en bestemmingsplannen en van de tracés van bovengrondse hoogspanningslijnen, dan wel bij wijzigingen in bestaande plannen of van bestaande hoogspanningslijnen, zo veel als redelijkerwijs mogelijk is te vermijden dat er nieuwe situaties ontstaan waarbij kinderen langdurig verblijven in het gebied rond bovengrondse hoogspanningslijnen waarbinnen het jaargemiddelde magneetveld hoger is dan 0.4 microtesla (de magneetveldzone) “.

Dit voorzorgsadvies gaat er vanuit dat binnen de magneetveldzone (= jaargemiddelde magneetveldzone van 0,4 microtesla) geen nieuwe gevoelige bestemming mogen worden toegevoegd, zoals woningen, scholen, crèches en kinderopvangplaatsen. Tennet heeft bij de laatste meting in 2011 vastgesteld dat de jaargemiddelde 0,4 microteslazone op dat moment aan beide zijden van de hoogspanningsleiding 30 tot 35 meter breed was. Alle woningen, scholen, crèches en kinderopvangplaatsen in Nesselande liggen buiten deze zone.

Spijtig zijn er in 2018 onderzoeken uitgevoerd en gepubliceerd die toch een verhoogd risico benadrukken voor de volksgezondheid. Het RIVM heeft daarom enkele jaren geleden de minimale afstand tot de masten verhoogd tot 115-215 meter voor soortgelijke masten als in Nesselande.

Rijnmond.nl: gevaarlijk bouwen rondom de masten

Ook (Omroep) Rijnmond wist in 2018 het gevaar voor de gezondheid te melden en te bevestigen in de wijk Nesselande, zie dit artikel naar aanleiding van het bouwen in Sliedrecht rondom hoogspanningsmasten.

Nog pijnlijker is het feit dat een wijkraadlid het gezondheidsrisico van de hoogspanningsmasten in Nesselande zelf vermeldt op zijn eigen Facebook. Er werd in het artikel (quote) nog door Nesselanders de hoop uitgesproken dat de belijning een andere route zou krijgen. Wij zijn van mening dat de wijkraad Nesselande de meeste actuele bevindingen dan ook open en transparant ventileert aan de bewoners (die in de buurt van de masten wonen).

Het Facebookartikel kent conclusies die ook wij – redactie Nesselande.INFO – al in een vroeg stadium kende en het gevaar voor de Nesselanders hebben geduid:

…ook huizen in Nesselande in de gevarenzone liggen. Aangezien het in Nesselande een 380KV lijn betreft is volgens de RIVM een grens van 115 tot 215 meter minimaal nodig. Voor de beeldvorming: de huizen aan het Korfoepad liggen op ongeveer 60 meter van de lijn aangezien die huizen net gebouwd zijn voor de nieuwe richtlijnen van het RIVM in 2005.

Dus?

Het thuiswerken, en ook de toename van het verbruiken van electriciteit, doen de problemen vergroten. TenneT meldt op Rijnmond.nl:

• https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ruimtelijke-ordening-en-gebiedsontwikkeling/wonen-bij-hoogspanningslijnen
• https://www.rijnmond.nl/nieuws/168934/toch-nieuwbouw-bij-hoogspanningslijn-ondanks-risico-op-kanker
• https://www.rtl.nl/nieuws/nederland/artikel/4209631/zo-kom-je-erachter-je-gevaarlijk-dicht-bij-een-hoogspanningslijn